تکه انگاری فرایندی در طراحی معماری - معرفی کتاب

سه شنبه, ۴ بهمن ۱۳۹۰، ۰۹:۳۸ ق.ظ

معرفی کتاب تکه انگاری فرایندی در طراحی معماری تالیف دکتر ادیبی انتشارات دانشگاه تهران

منتشر شده در "ساباط" - دفترفرهنگی دانشکده معماری و شهرسازی علم و صنعت

دکتر ادیبی از اساتید دانشگاه تهران چند وقت پیش در این بازار ترجمه و چاپ کتاب های رنگ و وارنگ معماری (که بیشتر شبیه ژورنال اند تا کتاب!) چند وقت پیش کتابی را تالیف کردند که به نظرم روحی تازه در این کالبد بیجان و رنگارنگ کتاب های معماری دمید. این جا قصد داریم به معرفی هر چند اجمالی و شاید هم البته کمی جهت دار و مطابق میل و تصورات خودمان از این کتاب بپردازیم.

هشدار!!: بنابراین لازم است قبل از هر چیز این هشدار را نه تنها درباره ی معرفی این کتاب بلکه درباره ی سایر کتاب هایی هم که ان شالله در اینده ی نزدیک درموردشان خواهیم نوشت بدهیم که قطعا دوستان در این معرفی همه ی آن چه در یک معرفی باید بیابند را نخواهند یافت!! (به همین دلیل اغلب در انتهای متن چند لینک مفید برای باز شدن وجوه دیگر کتاب خواهد آمد) و ثانیا چون ما کمی فراموش کاریم یا شاید هم به آن دلیل که هدف اصلی متن آشنا کردن دوستان با کتاب و تشویقشان باشد خلاصه این که چندان نباید انتظار آن را داشت که همه ی مطالب و ادعاها درست از آب درآیند!!! و ما پیشاپیش همه این اشکالات را قبول می کنیم و از نظرات دوستان برای روشن شدن بیشتر مطلب و اشنایی بیشتر با محتوی کتاب استقبال می کنیم .

و اما معرفی کتاب و رویکردش را می توان درست از مقدمه ی به نسبت طولانی اش شروع کرد داراب دیبا در پیشگفتاری که بر این کتاب نوشته است مطالب جالبی را مطرح کرده که به نظر می رسد می توان به عنوان اولین مواجهه با محتوی کتاب با آن در گیر شویم :

... شاید یکی از رویکرد های مهم مدرنیسم، اتکا به جوهره ی عملکرد استدلالی، و در نتیجه سوق دادن مقام معماری از درک متافیزیکی کلاسیک به جایگاه قوانین علوم تجربی و طبیعی بوده و در نتیجه در بطن آن نوعی پوزیتیویسم خرد گونه حاکم شده است.

... و عمل تقلیل به نام رستگاری علمی ثبت و پیاده می شود. ... هرگاه به نام علم، اصلی برقرار می شود در همان لحظه بخشی از معرفت جهانی به علت تقلیل یافتگی از بین می رود. (ص2 کتاب پیشگفتار دیبا در معرفی کتاب)

گرچه مجال ورود کامل به ژرفای این صحبت ها را نداریم و ان شالله در فرصتی در معرفی کتاب "پدیدارشناسی مکان" به طور مفصل تری به آن خواهیم پرداخت اما همان طور که در "تکه انگاری – یکه انگاری" گفتیم در رویکردی که آن را یکه انگاری (به تعبیر نگارنده) و یا تجرید گرا (در معنای داراب دیبا) می نامیم طراح با توجه کردن بر وجهی غالب از مساله ی پیچیده و چند وجهی طراحی و به حضور و ظهور رساندن آن سعی در ایجاد مکانی با هویت واحد و یگانه دارد

ر حالی که چنان چه می توان تلویحا از پیشگفتار دیبا دریافت کرد کتاب حاضر سعی دارد فراتر از پیش انگاره هایی که طراح را در دیکتاتوری خویش محصور کرده اند دست به کاری دیگر زند و محتوایی با چندین لایه از معانی ای پنهان شده در پس ذهن خودش را (چنان که مولف ادعا می کند) خلق کند.

" آن چه ما در پی آنیم یافتن راهی برای آشکار کردن آن تصاویر پنهان است، تصاویری که به درون" ما"، بینش شکل گرفته در طول تاریخ "ما"، دلتنگی های شخصی "ما" و ایده آل های به تصویر درآمده در ضمیر ناخودآگاه "ما" وابسته است. تکه انگاری یکی از این راه هاست."

اما فصل اول کتاب به بررسی تاریخچه ی کلاژ (تکه انگاری) پرداخته که همان قدر که روش بیان طرح های معماری به حساب می آید در این روش به عنوان محوری ترین ابزار برای تفکر و کشف ژرفای ناخودآگاه ذهن و خواسته های طراح به شمار می آید. در فصل بعدی کتاب با تجارب دانشجویان طراحی 1 و 3 (اگز اشتباه نکرده باشم) آشنا می شویم این فصل به دو بخش تقسیم شده در بخش اول دانشجویان علاوه بر این که نظراتشان را درباره ی این روش طراحی بیان کرده اند به چگونگی شکل گیری طرحشان از ابتدا تا انتهای طراحی پرداخته اند موضوع طراحی بخش اول یک بنای مسکونی است که به طبع نیازمند تمرکز بیشتر برروی عملکرد و پلان و از این دست مسایل بوده و موضوع طراحی بخش دوم این فصل یک مجموعه ی فرهنگی است که فرم هم به عنوان نیاز شاخص تر می شود.

در بین این همه وجوه مختلف معماری (فرم و عملکرد ...) توجه مولف بر چیز دیگری است :

"فضا بعنوان ساختاری ترین موضوع معماری، کشف می شود و پس از ان خمیر مایه زیبایی شناختی اولیه شروع شده و بر اساس تاثیرات عوامل محیطی، فرهنگی، استدلالی عملکردی تکمیل و به سرانجام می رسد."

شاید شما هم در مواجهه با این کتا ب درست مثل من از این که چرا تا این حد بخش عمده ی کتاب به کارهای دانشجویان معطوف شده و تقریبا 80 – 90 درصد حجم کتاب را دربرگرفته تعجب کنید. به همین خاطر است که در اولین مواجهه، کتاب بیشتر چیزی در مایه های همان کتاب-ژورنال های بازاری معماری جلوه می کند و انگار مولف کتاب از زیر مدون کردن و بیان دقیق و همه جانبه ی این روش طراحی (اگر نگوییم دررفته است) شانه خالی کرده. خوب البته اگر صادق باشم من خودم تا همین چند روز پیش از این دید به کتاب نگاه می کردم!!

". . . بخشی از مفاهیم پایه ی این روش طراحی بپردازیم مطالبی که به نظر می رسد از نظر مولف کتاب مغفول مانده و شاید دقیقا همین ضعف است که باعث شده تا تکه انگاری دکتر ادیبی بیشتر از آن که صورتی روش شناختی و مدون در معرفی یک روش طراحی به صورت علمی باشد بیشتر روی تجربه و دریافت شخصی خواننده از این روش متکی باشد.." . (قسمتی از پیش نویس معرفی این کتاب)

اما مجرا به نظر چیز دیگری است شاید به جرات بتوان گفت مولف بار توضیح این روش را برروی دانشجویان انداخته است حالا یا به دلیل باز گذاشتن دست دانشجویان کارشناسی در تاویل و تفسیر های شخصی و مناسب حال خودشان از این روش یا این که اصولا این کتاب برای دانشجویان معماری ای مثل ما که حوصله ی خواندن نداریم نوشته شده یا اصلا خود این روش این باز بودن دست تاویل را می طلبد قضاوت با خودتان اما در نهایت باید دوباره تاکید کرد که دکتر ادیبی ...

". . . کتابی را تالیف کردند که به نظرم روحی تازه در این کالبد بیجان و رنگارنگ کتاب های معماری دمید"

مطالب مفید دیگر در وب:

یکه انگاری و تکه انگاری

معرفی کتاب در انجمن معماران منظر

چند تجربه ی جدید

تکه انگاری 2

مطالب مرتبط دیگر دست-انداز:

یکه انگاری و تکه انگاری

گزآرش یه طرح-مستندات طرح معماری سه موزه ی سینما

سایر معرفی کتاب ها در دست-انداز:

وقتی اتوبوس کانت و دکارت چپ کرد! - (در معرفی پدیدارشناسی مکان-دکتر پروین پرتوی)

معرفی طراحان چگونه می اندیشند؟! - (برایان لاوسن)