املا، امضا، انشا و الهام در معماری اسلامی
توصیه ها، احکام یا به طور کلی تری گزاره های اقتصادی اسلام املایی هستند؟ یا امضایی؟ آیا ترکیب اقتصاد اسلامی صحیح است؟ آیا اسلام ما را به صورت و شکل خاصی از اقتصاد دستور داده است؟ یا این که برخی از فعالیت های اقتصادی ما را تایید یا رد کرده است؟ در این یاددشات کوتاه مدلی برای صورت بندی گزاره های املایی امضایی اسلام در مورد معماری طرح شده. - ادامه ی مطلب
توصیه ها، احکام یا به طور کلی تری گزاره های اقتصادی اسلام املایی هستند؟ یا امضایی؟ آیا ترکیب اقتصاد اسلامی صحیح است؟ آیا اسلام ما را به صورت و شکل خاصی از اقتصاد دستور داده است؟ یا این که برخی از فعالیت های اقتصادی ما را تایید یا رد کرده است؟
ازین دست بحث ها در مورد اقتصاد اسلامی همیشه بوده و گویا هست. اما در مورد ترکیب دیرپا تر و تاریخی تر معماری اسلامی چه طور؟ آیا اسلام مشخصا نظر خاصی در مورد چگونگی معماری دارد؟ یا خیر؟ میخواهم در این گفتار دسته بندی و چارچوبی مفهومی طرح کنم. چارچوبی برای گزاره هایی که در اسلام یا منسوبین به اسلام در مورد معماری وجود دارد.
ممکن است برخی احکام اسلام در مورد معماری املایی باشند. یعنی این که دستور داده اند یا توصیه شده که بنایی خاص را به صورتی مشخص بسازند. گاهی میتوان عمل معصوم را هم این طور فرض کرد. یعنی مثلا معصومین به طور مشخص در ساخت یک بنا دخیل بوده اند یا بنایی را به شکل خاصی ساخته اند.
چنین گزاره هایی را که وجهی تجویزی، توصیه ای دارند را می تواند گزاره های املایی نامید.
در کنار کسانی که احتمالا معتقد به وجود چنین احکامی در مورد معماری اسلامی هستندو عده ای هم ممکن است باشند که میگویند: شارع، پیامبر یا ائمه تنها در برخود با مصادیق معماری یا اقتصاد رویکردی امضایی داشته اند. این یعنی بنابر برخی معیارها، معصومین با عمل یا گفتارشان اثری یا بنایی را تایید کرده اند. مثلا گفته باشند فلان بنا خوب است یا این که در آن مسجد نماز گزارده باشند.
در این صورت میتوان نقشی برای مردم متصور شد این که معماران، هنرمندان یا مردم به انشای اثر میپرداخته اند و نهایتا اثر بر اساس معیار[1]هایی ارزیابی[2] و مشروع یا نامشروع خوانده می شده.
این جا وقتی هنرمندی دست به خلق اثری میزند، ممکن است بر حسب ذوق و سلیقه، از بنا، حکم، روایت یا داستانی اسلامی الهام گرفته باشد. مثلا در طرح مسجدی از مسجد نبی یا کعبه الهام گرفته. البته این به معنای اسلامی بودن این اثر نیست بلکه این اثر باید همان مراتب ارزیابی و امضا شدن را طی کند. چه بسا اثری ملهم از اسلامی ترین نماد های دین، غیر اسلامی باشد.
با طرح چنین منظوه ای از گزاره ها، توصیه ها و احکام و ... اسلام در مورد معماری و دسته بندی آن ها به صورت گزاره های الهامی، انشایی، امضایی یا املایی شاید بتوان دست به طرح مدلی مفهومی برای تشریح و شاید زمانی پیشبرد آنچه معماری اسلامی یا به زعم برخی معماری مسلمانان یا دوره ی اسلامی و ... دست یازید.
در این مدل هر قشر وظیفه ی خاص خود را ایفا می کند هنرمند/معمار به خلق و تولید و یا به عبارتی انشای اثر می پردازد. این اثر توسط پیامبر، ائمه و در مراتب بعدی متخصصین بر اساس معیار ها و اصول اسلامی ارزیابی و ممکن است امضا شود. از طرفی در یک مسیر مخالف و از بالا به پایین معنا هب صورت، یا محتوی به فرم تبدیل می شود. در این فرایند املا ائمه و در مراتب پایین تر متخصصین دست به طرح موضوع می زنند.
پانوشت:
criteria 1
2 evaluation
رحیمی