شمارا به خدا این معماری اسلامی را ول کنید ...

هفتم شهریوره، سمت خدا آقای قرائتی داره صحبت می کنه!!! و من داخل آشپزخانه یادداشت روزانه ای در مورد معماری اسلامی و ... می نویسم :)

 

بحث اقای قرائتی در مورد اینه که اسلام چه قدر برای انسان ارزش قائل شده و خداوند راضی نیست که مثلا اگر کسی وسط نماز جماعت یاد کاری افتاد نتونه نیت فرادا کنه یا مثلا حتی!! اگه دستشویی داشت با همه ی حرمت شکستن نماز این جا رو راضی نیست بنده اش زجر بکشه : )

و جالب تر در شان انسان  و  در ارتباط با دیگران می گه نماز رو بشکن و قرض دیگران رو اگر در حال نماز طلب می کنند بده بعد ... حالا بحث اقای قرائتی این جا اینه که چرا با وجودی که خداوند برای بنده و ذات و وجود بشر و انسان تا این حد ارزش قایل شده و به قول یکی از دوستان اتفاقا اسلام اصالت انسانه نه خدا !!!! ما شدیم کاسه ی داغ تر از آش و به زعم این که مردم باید سخنرانی گوش بدن روضه براشون خوبه و قص علی هذا می یایم و مثلا وسط دو نمازجماعت سخنرانی می کنیم؛ یا مثلا شب قدر به زور وسط قران به سرگرفتن و نه قبل و بعد از اون به روضه خوندن می پردازیم و ...

 

دقیقا این وضعیت رو می شه توی معماری اسلامی و سنتی هم دید الان وضعیت معماری معاصر مملکت رو می شه این طور هم تصویر کرد که با وجودی که خانه های سنتی و بافت فرسوده ی شهری به هیچ وجه وضعیت خوبی نداره و مردم واقعا به زندگی کردن در مثلا یه بنای مدرن اما متناسب با نیازهای اسلامی و نه فرم سده های گذشته ی معماری اسلامی تمایل نشون  می دن،  ما با اصرار مون بر گنبد و مناره و مسکن با هویت ایرانی اسلامی که به نظر می رسه تو نظر خیلی ها فقط هم در فرم و شکل خاصی خلاصه می شه، به معنای واقعی کلمه فرصت ایجاد مسکن مناسب با نیازهای مردم (حتی اگر مثلا با فرم غیر ایرانی و اسلامی هم که باشه )رو از جامعه می گیریم!! در حالی که واقعا اسلام هم چیزی به جز توجه به نیاز های انسانی نیست حالا این نیازهای انسانی نیازهای روحی، عرفانی و اجتماعی و ... رو هم در برمیگیره... اما وقتی گفتمان حاضر در معماری کشور و تصویر شکل گرفته از یک معماری اسلامی یا ایرانی در ذهن بسیاری از مردم و از همه بدتر دانشجوهای دغدغه مند معماری کشور تا این حد پایین اومده که یه تصویر قوس و گنبد داره دیگه نمی شه انتظاری داشت این پتانسیل عظیم ینی بچه های دغدغه مند در معماری که به دنبال راه درست اند بتونن کاری برای معماری معاصر انجام بدن.

اصالت در معماری اسلامی معاصر باید به عملکردها، حریم ها، ساماندهی های فضایی، تناسب با "سبک زندگی اسلامی، ایرانی" یا همان life style ایرانی اسلامی باشه و نه این که وقتی من فرم ساختمانی رو دیدم بگم ایرانیه!!! هرچند اون هم می تونه باشه اما اگر ادعای معماری اسلامی داریم اصل قضیه رو نباید فدای مستحبات کنیم! و به این معنا باید گفت هر معماری خوبی که با نیازهای انسانی از دیدگاه اسلام مطابقت داشته باشه معماری اسلامیه! هرچند حاوی هر فرم متناسب با همون نیازها هم باشه!!

 

 

 

تنها ادعایی که می شه برا ی نفی این داستان متصور شد قید "ایرانی" معماری اسلامیه. چرا که مثلا ادعا می شه ما در سده های قبل معماری اسلامی در ایران هند، مصر و ... داشتیم اما هرکدام به سبک و رنگ و بوی منطقه ی خودشان. این وضعیت البته قابل بحث و گفت و گوست و از آن تصور قبلی کمی پیچیده تره. یکی از جواب ها برمیگرده  به ماهیت عصر جدید که بیان معماری یکسان  و یک شکل نمی تونه شکل بگیره چرا که می شه گفت بیان معماری یکسان در گذشته هم ریشه در تکنولوژی، مصالح و سازه ها و روش های ساخت یکسان در یک منطقه داشته در صورتی که امروز می بینیم انواع سازه ها انواع مصالح و ... وجود دارن و به این معنا می شه گفت باید شاهد کثرت گرایی در بیان معماری معاصر باشیم که همین طور هم هست.

 

قطعا دلایل بیشمار زیادی هم می شه برای این موضوع ذکر کرد اما فعلا چیزی به خاطرم نمی یاد. گرچه چیزی از اهمیت اون اجبار کم نمی کنه!

یه کم غروغر در معماری معاصر

ما زمانی می تونیم به معماری اسلامی و افتخارات گذشته مون در معماری و ... برسیم که گذشته رو فراموش کنیم و از زیر این ثقل تاریخی مون خارج شیم یه بار دیگه مفاهیم اسلامی رو در باره ی مسجد و خانه بیرون بکشیم و فارغ از تعصباتمون نسبت به قوس و گنبد و ... (فرم های تاریخی و نه اسلامی) و همین طور حتی سامان های فضایی نامعقول در عصر خودمون (مثل حیاط مرکزی که با قیمت زمین سازگاری نداره و ...) دست به خلق چیزی بزنیم که ایندگان به ما افتخار کنن و نه ما به گذشتگان!!

ینی گونه ای از رها شدن و در عین حال دوباره رسیدن به کنه همان چیزهایی که اول کار باید از زیر بارشان رها شویم.

+ مطلب ( و آن منیت ماشالله خیلی بلند ایرانی ها)

 

باید بگم آقایون حتی  "قطعا ما می تونیم با سازه های نو و مصالح جدید که بسیار فراتر و قویتر و عالی تر از مصالح سنتی اجر و ... اند هم  یه بیان جدید معماری اسلامی  دوباره بسازیم!!"

 گرچه خودم به این که باید به یه سبک و بیان مشترک معماری برسیم، اصلا اعتقادی ندارم!! اما این جمله رو هم اضافه کردم تا کسایی که واقعا این اواخر کم کم  دارم  احساس می کنم دلِ کندن از شکوه گذشته رو ندارن رو هم امیدوار کنم!!  راستش یه کم نامردی میکنم و همه رو به یه چوب می زنم و می گم:

"اصولا میشه گفت خیلی ها هستن به شکوه گذشته افتخار می کنن و از این راه در پی ایجاد هویت و اعتماد ب نفس در معماری معاصرن اما با این کار دارن دقیقا این پیام رو همزمان منتقل می کنن که ما توان ایجاد یه بیان فرمی فضایی نو مناسب امروز و تکنولوژی امروز رو نداریم و باید از همون بیان معماری اسلامی سده های گذشته که مناسب خشت و اجر بوده، استفاده کنیم!

گرچه همون طور که گفتم اعتقاد دارم معماری معاصر اسلامی نباید در پی ایجاد یه بیان شکلی معماری مشترک باشه (بلکه باید بیشتر به استعاره ها و مفاهیم جوهری اولیه همین بیان سده های گذشته برگرده و مثلا محرمیت و ...  رو با امکانات معاصر تکنولوژی ایجاد کنه و نه صرفا با فرم ها و ...) اما اگر همین رو هم قبول کنیم میبینم در این هم عقبیم یعنی مدام منتظریم غرب چه فرم هایی و چه سازه هایی اختراع می کنه بعد می ریم می گیم اِ ! چه جالب با سازه های فضا کار می شه گنبد هم ساخت!!  و ... در حالی که شاید باید برعکس باشه!

دیدار با یه استاد ازین به بعد کلیدی ام!

دیروز یکی از بهترین روزای زندگیم بود فکر کنم یکی رو پیدا کردم که  برام زود تموم نشه و جز چیزایی که هر روز توی دانشکده بلغور میشن چیزای نویی برای گفتن داشته باشه ...

چن دقیقه ی اول نسبت بهش جبهه گرفته بودم شاید بخاطر چیزهایی که از بچه ها در موردش شنیده  بودم ... اما فکر کنم بیشتر بخاطر این بود که تا حالا هرکی واسم اول کار ازین دغدغه ها حرف زده بود همون یه ساعت اول تو ضرب از اب درومد

مینالید از معماری اسلامی ای به قول خودش که ختم میشد به چند تا گل و بته کاشی و ایوان و ... و توی گذشته مونده بود... برای همه ی کسایی که معماری اسلامی رو توی این چیزا دیدن و صورت مطلوبش رو در قالب یه معماری این طور میبینن متاسفم من این جا مردی رو دیدم که معماری مدرن رو به معنای نوزایی مداوم، معماری اسلامی میدونست و معماری ارگانیک رو به جهت هم نوایی ش با طبیعت و ...

من کسی رو دیدم که متعلق و (شاید خالق)  اینده ی معماری ایران بود و نه مدافع و حافظ گذشته ی اون!

قصه ی درازی داشتم باهاش منتها خیلی پراکنده بحث شد و اصلن تصویر کلی ای توی ذهنم نمونده قرار شد هر 2 شنبه برم سراغش! بقیه هر طور دوست  دارن بگن من دیروز اونی که 3 سال دنبالش بودم رو از روی لطف خدا پیدا کردم ... :)

حتما سر فرصت بیشتر ازش مینویسم و مدون تر منتها حالا باید این شوق و ذوقم رو به نحوی یه جا بیان میکردم ... تا بعد یاعلی

راستی الان یه همچی حسی دارم مثل این یارو فضانورد آمریکاییه :)

سه تا کتاب محبوبم

سلام

سه تا کتابی که همیشه فکر میکنم اگه قرار بود به کسی چیزی هدیه بدم و معماری هم میخوند این سه تا رو هدیه میدادم ... حیف یه مخاطب خاص نداریم فعلا :))

به نظرم این سه تا کتاب بهترین و تاثیرگذارترین کتابایی بودن که وضعیت معماری کشور و همینطور تصویر گاه مبهم و گاه روشن ایندم رو برام ترسیم کردن تقریبا به جز سنت و بدعت دوتای دیگه رو کامل توی اتوبوس و اینا خوندم ینی کم حجمن و هرجایی :) مطالبشون کوتاهن و حالت مقاله مقاله دارن اما مثل یه دروازه و درگاه یه شروع و استانه ی یه حرکت رو به اینده اند :)) 

اینو 5 شهریور توی یادداشتای روزانم نوشتم الان پیدا شد :

کتاب تاملات در هنر و معماری به نظرم بهترین کتابی بود که به اعضایی که تازه به حوزه  هنری میان میشه اهدا کرد! چون  هم پاسخ به دغدغه هاست و هم خودش دغدغه ساز!

فکر کنم هر سه تاشون همینن هم جواب سوالای زیاد ی دانشجو ان هم باعث میشن کلی سوال جدید و راه نرفته واست باز شه :)

کاش می شد عناوین را عوض کنیم-نگاهی به مسکن مهر

ب نظر می رسه داستان اصرار ما بر معماری اسلامی اون هم در قالب فرم و شکل و همایش ها و مسابقاتی از این دست ک طراحی نماهای شهری   و ... کاملا داستان بی سر و ته و بی عاقبتیه در حالی که اگه اصرارمون رو روی معماری درست گذاشته بودیم و این ک مثلا می یومدیم ی سری از اصولی ک اسلام برای خانه و ... معین کرده رو در می آوردیم و روی اون ها اصرار می کردیم و سعی می کردیم معماری معاصر با مصالح و ابزار معاصر فرزند زمان خودش باشه این درست تر بود...

 

اما مساله ی مهم دیگه ای هم هست ب خصوص وقتی حرف های گهری و ... رو توی کتاب مبانی معماری معاصر غرب خوندم ی تفاوت آشکارا بین خودمون و اونها پیدا کردم این داستان توی صحبت های مندرج توی معماری جهان زارعی هم ب وضوح این تفاوت عمده بین ما و اون ها رو نشون می ده و حتی و حتی در کتاب سازه در معماری ... تفاوت اینه که اون ها نسبت ب راهی ک رفتن مطمئن و رو به آینده اند اما ما ایرانی ها کلا با یه دید بد به تکنولوژی و ...  داریم نگاه می کنیم شاید آرزویی که خیلی از ما در خفا مون کرده باشیم این که کاش تیر آهن نمره فلان نبود کاش بتن نیومده بود تا می تونستیم بی دغدغه و بدون انتقاد قوس و قزح بسازیم!!!  ما بیشتر از این ک به سمت اینده باشیم حسرت گذشته رو می خوریم و ب از دست رفتن گذشتمون نظاره گریم.

 

ی نکته ی دیگه هم توی این داستان هست که جالبه و موضوع جالبی برای ی تحقیق می تونه باشه ک نظر مردم در مورد این معماری معاصر و معماری سنتی چیه؟؟ ایا این همه ب گذشته چشم داشتن و نسبت ب وضعیت الان گلایه داشتن این رو نمی رسونه ک معماری معاصر ما چیزی برای گفتن نداره؟؟ دانشجوهای وروردی جدید چی؟ مذهبی ها و ...؟

 

پانویس:

1: گرچه همین معماری خوب هم به مراتب اسلامی تر است رجوع کنید به اینجا (لینک های معماری به سبک انقلاب اسلامی، و ...؟؟؟

احمدی نژاد و فریاد بلند نیازهای تعارف خورده جامعه

عرضم به حضورتون ما ایرانی ها اصولا عادت داریم تعارف بزنیم، مدام بگیم آقا ما اقتصاد اسلامی داریم چرا بانکا باید ربا بدن آقا ما معماری اسلامی داریم چرا باید وضعیت معماری شهر امون این جوری باشه و ...  و درست مثل تعارف به حساب کردن شام بچه ها ی محل، موقع عمل که می رسه چیزی تو چنته نداریم!!  حالا می گم چرا اینا که گفتم همش تعارفه ...

 

اصولا به نظر می رسه یه مکانیسم خیلی خیلی جالب در جامعه ی ما قابل شناساییه و اون اینه که بعضی مسایل اصولا مسایلی هستند که باید بمونن و حل نشن خیلی از راه حل ها باید همیشه مطرح شن  و اجرا نشن چون حیات اجتماعی، سیاسی و ... یه قشری از جامعه به حل نشدن، اجرا نشدن، بحث نشدن و  ... اون مسایل بستگی داره. و اصولا ازهمین بابت هم هست که فرضا بیست سال توی این مملکت دم از تحول اقتصادی و اقتصاد اسلامی می زدیم و مدام می نالیدیم و وقتی یه کله خراب مثل احمدی نژاد پیدا شد که این طرح رو اجرا کنه تازه فهمیدیم ای بابا اقتصاد اسلامی در حد یه تعارف باقی مونده و احمدی نژاد (درست مثل جامعه که منتظر جواب نمی مونه) واینمیسه که حالا  متفکرای حوزه و دانشگاه بشینن اقتصاد اسلامی بنویسن و به قول عباسی می ره سراغ جواب! جواب رو کی داره؟ استادای غرب زده ی فلان دانشگاه کشور و نتیجه این میشه که اقتصاد مملکت تحول می کنه اما به سمت اقتصاد غربی تر... و این وسط این همه سخنران می مونن خوب حالا چی بگیم ؟ چی چی رو لغلغه کنیم؟ (که البته اونم آخر متن می گم چی میکنن ... نگران نباشن!)

 

حالا همین موضوع توی معماری هم هست. مثالش اتَمش بحران مسکنه.  مساله خیلی ساده است مردم مشکل مسکن دارن و یه سرپناه می خوان بله فلان مسئول رجوع می کنه ببینه این استادای معماری چی می گن یکی شروع می کنه از نقش حیاط، به عنوان تصویر آسمان در قلب خانه گفتن اون یکی از حریم و چه و چه های معماری سنتی و با هویت ایرانی می گه و قص علی هذا که بیشتر شبیه رمان های نوستالژی گونه است تا راه حل برای آینده و بیش از این که به اینده تعلق داشته باشه به گذشته مربوطه!

و همین می شه که همون دولتی که داشت معماری ایرانی – اسلامی رو توی بوق و کرنا می کرد دست آخر خودش می ره سراغ سیستم های ساخت و ساز سریع مسکن، پیش ساختگی و ... که نهایتا یه مکعب می دن بیرون. چرا؟؟ چون هیچ کس نگفت خوب آقای فلان مسئول ما این سیستم های ساخت جدید رو بررسی کردیم اینا با نیازهای اجتماعی اسلامی (و نه چهار تا فرم عهد اسلامی مثل حیاط مرکزی و گنبد و قوس و ...) سازگاری بیشتری دارن و اینم ده مدل طرح که از پتانسیلای این سیستم های ساخت سریع برای هدف ما استفاده کرده و ... 

 

حالا این وسط باید دید  اینایی که تا دیروز دم از مشکل مسکن می زدن چی می خوان بگن ازین به بعد خوب مسکنم که خیلی زیاد تولید شد حالا چی رو سرو کلاسا بگیم ... ؟؟ این می شه که اصولا اون مکانیزم دوم این قشر فرهیخته به کار می افته.  مکانیزم دومی که این قبیل ادما پیش می گیرن جالبتره همین ها که تا دیروز می گفتن فلان مشکل باید حل شه و راه حل های تعارفی ارایه می دادند امروز نون رو توی نقد و فحش و بد و بیراه گفتن به مجری همون راه حل های کشککی خودشون می بینن. خوب بالاخره استاد دانشکده معماری یه چیزی برای نقد کردن تو کلاس باید داشته باشه! دیروز نیاز به مسکن و عدم توجه دولت به این نیاز؛  امروز اما سوژه ی بهتر!!! بحران هویت و فلان و بهمان مشکلات حاصل از همین راه حل! دیروز نقد مساله امروز نقد راه حل...

 

و این طوری که جامعه ی ما رو می شه به سه دسته بزرگ از آدم ها تقسیم کرد:

الف- یکی دو نفری که کار می کنن

ب- 300،400 نفری که نقد می کنن و از این راه رزق و روزی می خورن.

ج- سه چهار هزار نفری که کارشون روضه خوندنه و مدام می گن این اسلامی نیست اون ایرانی نیست و دست آخر یادش به خیر زمان های قدیم خونه مون این جوری بود اون جوری بود حیاط داشت و قص علی هذا ... دم از انتظار مهدی می زنن اما تا وقتی سر منبر و ... باشه نه وقتی پای عمل و به چالش کشیده شدن تعارفتمون بیاد.

 

پانویس:

(به یه معنا ما ایرانی ها همیشه دوست داریم تا  مسایل رو در انتزاع نگه داریم و هیچ وقت به عینیت تبدیل نشن درست مثل داستان قهرمان هامون که تا زمانی که زنده هستند یا یادی ازشون نمی کنیم یا منتظریم اولین اشتباه  و اظهار نظر مخالف ما و نه لزوما غلط رو در مورد مساله ای ابراز کنن و اون موقع است که همه با هم بهشون حمله کنیم اصولا دوست داریم قهرمان هامون مرده باشن مثال های زیادی هم داره مثلا افروغ در حالی که کتاب محتوی گرایی و تولید علم رو در بسط دغدغه های رهبری در مورد وحدت حوزه دانشگاه و جنبش نرم افزاری و ... نوشته  بود اولین حضورش در پارک ملت آماج حمله قرار گرفت یا خیلی های دیگه مثل دکتر عباسی مثل خود آوینی در زمان حیاتش و و و ...)

معماری اسلامی یا معماری مسلمانان؟

این مطلب رو اولین بار سال 89 برای معمار 24 (نشریه الکترونیکی معماران زیر 24 سال) نوشته بودم :)

متن زیر برداشتی به نسبت آزاد است از مصاحبه ی استاد نوحی (عضو هیئت علمی دانشکده معماری دانشگاه علم و صنعت)که در تاریخ 25 آبان 85 با روزنامه ی همشهری داشته اند.این مصاحبه در کتاب "تاملاتی در هنر و معماری"(نوشته ی حمید نوحی انتشارات گنج هنر چاپ دوم) به چاپ رسیده است.

بحث از این جا آغاز می شود که اصولا معماری اسلامی چیست ؟ استاد البته در مقالاتی دیگر...