یادداشت های روزانه

دیکتاتوری ابزارها!

 چرا دستی، چرا کامپیوتری؟ چرا این چرا اون؟

مقوا VS خمیر!

یادمه یکی از تمرین های مقدمات دو با دکتر خاکزند این بود که از یه استعاره فرم بسازیم! این دفعه فرض کنین ایده ی اولیه تون پیچیدگی باشه!

• اگه با مقوا ماکت شروع به ایده پردازی و طراحی کنین! (با فرض این که قبلا چیزی توی ذهنتون نیست و دارین با مقوا ور میرین و فکر می کنین) به نظرتون فرمتون چه شکلی میشه؟

مثلا من فکر میکنم احتمالا یه فرم شکسته تو در تو و با گوشه های تیز!

• اگه به طور اتفاقی روی میزتون یه کپه خمیر بود چی؟ اگه همین کار رو با خمیر مجسمه سازی شروع کرده بودین چی؟ بازم فرمتون اونطوری میشد؟

شاید این یکی یه فرم نرم و خمیده که هی توی خودش پیچیده!

مقوا ماکتی ها: skechup, 3dsmax

خمیری شکلی ها: rhino

قضیه ازین قراره که این که با چه مصالحی شروع به طراحی کنیم، از چه نرم افزاری همون اول طراحی استفاده کنیم، حتی از مقطع شروع کنیم یا باپلان ؟ همه و همه توی سرنوشت ایده های اولیه ی مون تاثیرگذارن!

شاید حالا بشه به چند تا از سوالای اول یاددشات جواب داد!

• س: فرق نرم افزارا با هم چیه؟
• ج: فرقشون درست مثل فرق مقوا ماکت و خمیر و بالسا و ... است هر کدوم توی بازنمایی و پرداخت یه تیپ ایده های شما خوبن!

• س: آیا لازمه همه ی نرم افزار ها رو یاد بگیریم؟
• ج: نه! لازم نیست همشو یاد بگیرین ولی لازمه از همش سر در بیارین! درست مثل همین قصه ی مقوا ماکت، بالسا، فوم، خمیر مجسمه و ... شما از همشون یه چیزایی میدونین و وقتی میرین سراغشون و باهاشون کلنجار میرین که کارتون بهشون بخوره! نرم افزارها هم درست همین طورین هر کدوم واسه یه کار خوبن. واسه این که اسیر یه نرم افزار نشین توی همه سرک بکشین! فضولی کنین و هر وقت لازم شد برین سراغشون و بیشتر بدونین! فقط کافیه تصور کنین کسی که فقط با مقوا ماکت کار میکنه چه قدر اسیر ایده هایی شده که این مصالح خاص بهش تحمیل می کنه! کسی که به یه نرم افزار عادت کرده هم به همین درد مبتلاست.

مداد VS راپید!

• تصور کنین قراره اول ترم شروع کنین به طراحی کردن، کدوم مناسب تره؟  این که با مداد شروع به طراحی کنین یا این که با راپید (منظورم راپیدهای نوک نمدی unipin نیست! منظورم ازون راپیدای خفن گرون قیمته که باید صاف میگرفتی و خیلی دقیق خط می کشیدی!)  
• حالا فرض کنین آخر ترمه! قراره پلانتون رو ارائه بدین، به نظر شما ارایه دادن با مداد بهتره یا راپید؟

وقتی میخوام با راپید شروع به ایده پردازی کنم شاید انقد وقت بگذره که کلا ایده هام رو فراموش کنم! راحت نمیتونم خط بکشم و فکر کنم و هی باید درگیر این باشم که درست خط بکشم مواظب باشم کج نشه و ... شایدم رنگ و لعاب خط هایی که کشیدم منو بگیره! این طوری کمتر جرات تغییر دادنشو پیدا می کنم و محوشون میشم!

حالا شاید موقعشه جواب دو تا سوال دیگه رو بدیم:

• س: وقتی میشه کامپیوتری کار کرد واسه چی انقد باید دستی کار کنیم؟ یا "به نظر من استفاده از نرم افزار در طراحی کمک بسیار خوبی است وگاهی موجب افزایش خلاقیت در طراحی هم میشه.اما چرا اساتید ما اینقدر مصرند که تا قبل از شروع دروس طرح از نرم افزار استفاده نکنیم و حتی به سمتش هم نریم؟؟؟؟" [1]
• ج: داستان ازین قراره که میشه یه دسته بندی بزرگ انجام داد: یه سری ابزارهای طراحی آنالوگ هستن (مداد و کاغذ، ماکت ساختن با مقوا و خمیر و ... ). و یه سری ابزارهای طراحی دیجیتالی (مثل نرم افزارها، اسکنرها و پرینتر های دو بعدی سه بعدی و ...) واقعیت اینه که فعلا آنالوگ ها، (دستی ها) درست مثل مدادند! و دیجیتالی ها مثل راپید کمی خشک و غیر منعطف واسه همین هم واسه ایده پردازی آزاد اوایل طراحی دست و پای ادم رو میبندن. البته بازم مثل قصه ی راپید ارایه های خوب و چشمگیری دارن واسه همینم واسه ارایه های اخر ترم خوبن! اما به همون اندازه اگه اوایل طراحی استفاده بشن ممکنه گولوشن رو بخوریم و اسیر رنگ و لعابشون بشیم! تغییر دادن و توسعه ی راحت و سریع ایده ها توی خیلی از نرم افزار های طراحی زمان بره واسه هیمنم هست که بچه هایی که از همون اول با نرم افزار شروع میکنن تا آخر ترم کمتر تمایل به ایده پردازی های بیشتر و متنوع تر دارن تا دیگران!

یه دلیل بزرگ دیگه هم هست! این که همیشه فرصت یاد گرفتن نرم افزار رو دارین اما بعد این چند سال کارشناسی دیگه فرصت کار با دست و قوی شدن توی به کارگیری این ابزارهای آنالوگ رو ندارین! این یعنی ممکنه برای همیشه از خیلی از ایده هایی که می شد با دست، ماکت یا حتی همزمان با رایانه تجربه کنین محروم شدین.

ازین ها هم که بگذریم واقعیت اینه که بعضی نرم افزارها سعی کردن مثل مداد شن و واسه طراحی مفهومی و توسعه ی ایده هامون اوایل طراحی خوبن و برخی اون قدر اتوکشیده و تر و تمیزن که مثل راپید مناسب ارایه های خوب و دقیق آخر ترم!

مدادی ها: sketchup

راپیدی: 3dsmax

کدوم وری؟

"میگن آدما دو دسته ان، اونایی که آدما رو دو دسته می کنن و اونایی که این کارو نمی کنن! "

اینو گفتم که از همین الان موضعتون رو مشخص کنین یا ازون آدمایی هستین که گیر سه پیچ میدن به یه ابزار و خودشون رو از اون یکی محروم می کنن! (فرقی هم نمیکنه که کار دستی رو بپرستین یا کار کامپیوتری رو، هر دوش یکیه!) یا این که ازون آدمایی میشین که به هرچی به چشم فرصت نگاه می کنن و خودشون رو از فرصت هایی که کار دستی، کار با مصالح مختلف، ماکت و پلان و پوستی یا کار با نرم افزارهای مختلف در اختیارشون میذارن محروم نمیکنن! میشه یا این یا اون به ابزارهای آنالوگ و دیجیتال نگاه کرد و میشه برخلاف اون نگاه، هم این و هم اون دیدشون! [3]

دیکتاتوری رسانه (ابزار) ها!

لازم به توضیح نیست که وقتی به یه ابزار عادت کردین اسیر اون ابزار شدین و نمیتونین خارج از قلمروی اون فکر کنین. این خطر واسه کامپیوتر بیشتره! رنگ و لعاب، راحتی و تسریع و هزار دلیل دیگه می تونه شما رو فریب بده و فرصت هایی که با دست و ماکت و ... میتونستین تجربه کنین رو از دست بدین!

الگوهای به کارگیری رایانه: [4]

متوالی: [4] توی این الگو اول طراحی با دست و ماکت و ... ناجام میشه و بعد وسطای فرایند طراحی کار رو مدل می کنیم و با نرم افزارها پرداختش می کنیم اخر کار هم با همون ها ارایه اش می کنیم.

تحمیلی: وقتی انقدر اسیر کامپیوتر شیم که فقط توهمی از طراحی داشته باشیم و نرم افزار به جای ما همه ی کارها رو بکنه! توی این مدل سهم خیلی کوچیکی واسه انسان می مونه!

تعاملی: توی این مدل از آغاز طراحی هر جا لازم شد سراغ نرم افزار میریم هر جا لازم شد سراغ کار با دست! ایده ها توی این رفت و برگشت ها پخته می شن. البته هنوز نرم افزارهای رایانه ای انقدر قوی نشدن که بتونن توی مراحل ایده پردازی آزاد اوایل طراحی بهمون کمک کنن. شاید بهتر اینه از الگوی چهارم استفاده کنین.

 

شبه تعاملی:  این مدل به کارگیری نرم افزار ها توی خیلی از دفاتر حرفه ای و معماران مشهور هست. حالا که هنوز نرم افزارها شبیه راپیدن و واسه اوایل طراحی خشک و غیرمنعطف بهتره از کار دستی، ماکت ساختن و ... برای ایده زدن  و طراحی مفهومی اوایل کار استفاده کنیم و به مرور از توانایی های نرم افزارها که فعلا توی مراحل آخر طراحی قدرت بیشتری دارن استفاده کنیم.

یه توصیه ی کوچولو و البته مهم دیگه!

من یه شعار دارم! هیچ وقت واسه یاد گرفتن نرم افزار دیر نمیشه اما فقط همین سه چهاار سال اول کارشناسی رو فرصت دارین به کار دست، ماکت و ... مسلط بشین. واسه همین فکر میکنم تا ترم 5-6 سراغ کامپیوتر نرین! بذارین خوب توی کار با ابزارهای انالوگ قوی شین اون وقت با یه کوله بار تجربه و مهارت برین سراغ کامپیوتر این طوری از نرم افزارا هم استفاده ی بیشتری میبرین!

یادداشت ها:

• 1: سال ها قبل زمانی که سردبیر ساباط بودم یه یاددشاتی رو نوشته بودم به این عنوان، "دیکتاتوری مواد و مصالح" بعدها توی درس روش تحقیق دوره ی کارشناسی ارشد تصمیم گرفتم به سوالاتی که توی اون یادداشت به ذهنم رسیده بود پاسخ بدم. این که ابزارها، رسانه ها، نرم افزارها، مصالح ساخت ماکت، اسناد طراحی (پلان و مقطع) و ... چه نقشی توی سرنوشت ایده های اولیه ی طراح دارن؟
• 2: نظر یکی از دوستان دانشکده روی یاددشات "دیکتاتوری مواد و مصالح"  دی ماه 89
• 3: تعبیر دکتر عینی فر که خیلی اوقات سر کلاس ها تکرار می کرد! :)
• 4:  دیاگرام ها و الگوها از ارایه ی دکتر عینی فر در کارگاه فرایند طراحی پنجمین همایش آموزش معماری، آذر 93 و هم چنین بخشی از مقاله ی زیر:

کاربرد تعاملی رسانه ها در آموزش فرایند طراحی معماری علیرضا عینی فر و سید امیر حسینی، مجموعه مقالات پنجمین همایش آموزش معماری

منابع مفید دیگر:

• فرم بیانگر: که توصیه میکنم اگر هم حال و حوصلشو نداشتین، حداقل پیشگفتار ویلیام جی میشل صفحه ی 14-15 رو بخونین
• فرم بیانگر: رهیافتی مفهومی به معماری رایانه ای، کستاس ترزدیس، ترجمه ی کاوه بذرافکن و دیگران، انتشارات کتابکده ی کسری
• کاربردتعاملی رسانه ها در فرایند طراحی معماری، علیرضا عینی فر، سید امیر حسینی، 1393، مجموعه مقالات پنجمین همایش آموزش معماری
• معماری دیجیتال، دکتر گلابچی

مآخذ تصاویر: